نمی دانم تاکنون دندان درد را تجربه کرده اید؟ هرچند ایجاد درد در هر یک از اعضای بدن می تواند باعث ناراحتی و سلب آسایش از انسان شود به گونه ای که شیخ اجل سعدی در این باره گفته اند:چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار ولی بعضی از دردها از جمله دردهای کلیه و دندان جایگاه و شرایط خاص خود را دارند به گونه ای که تحمل آنها به راحتی برای هرکس امکان ژذیر نبوده و انسان را مجبور به مراجعه به ژزشک و استفاده از مسکن های قوی می کند. دندان درد علل بسیاری می‌تواند داشته باشد لیکن معمولا علت آن صدمه به عصب دندان به دلیل پوسیدگی یا التهاب و عفونت دندانهاست. کسانی که دچار دندان درد شده‌اند می‌دانند که درد همیشه به یک صورت شروع نمی شود و شدتش در تمامی موارد یکسان نیست. به عبارت دیگر نوع درد به میزان پوسیدگی و شدت آسیب وارده به عصب یا دیگر اجزاء دندان بستگی دارد. درد دندان می تواند به صورتهای زیر بروز نماید :
درد نواحی اطراف گوش
محدودیت در باز کردن دهان
ایجاد صدا درهنگام باز و بسته کردن دهان
مهمترین دندان دردهایی که به علت پوسیدگی دندانها به وجود می‌آیند بر سه نوعند.
الف) دندان دردهای حاد و زودگذر،دندانی که دارای پوسیدگی عمیقی است ولی هنوز پالپ آن چندان آزرده نشده است "در اصطلاح پوسیدگی به عصب نرسیده است". جالب است بدانیم که اینگونه پوسیدگی‌ها در حالت عادی هیچگونه دردی بوجود نمی‌آورند، لیکن با مصرف مواد شیرین یا نوشیدنی‌های سرد و یا گرم ، دندان برای لحظه‌ای شدیدا درد می‌گیرد. (اصطلاحا دندان تیر می‌کشد). بعبارت دیگر درد فقط بهنگام تماس دندان با مواد ذکر شده بوجود می‌آید و با نبودن آنها از بین می‌رود.
ب)دندان دردهای شبانه، پیشرفت بیشتر پوسیدگی و رسیدن آن به عصب دندان باعث دردهایی می‌شود که گاه خودبه خود ، گاه بدنبال مصرف مواد ترش و شیرین و گاه بر اثر گرما پدید می‌آیند. برخلاف نوع قبل درد با حذف عوامل ذکر شده فورا متوقف نشده بلکه تا مدتی باقی می‌ماند. همچنین شدت درد بسیار متغیر است به گونه‌ای که گاه خفیف ، گاه شدید و گاه حالت ضربانی دارد. درد ممکن است به طور مداوم ادامه پیدا کند یا آنکه مدتی ساکت شده، دوباره شروع می‌شود. در مواردی نیز شبها شدت زیادتری دارد بطوریکه بیمار تا صبح نمی‌خوابد. قابل توجه است که این گونه دندان دردها با سرما تسکین می‌یابد.
ج)دندان دردهای درمان نشده ،هر گاه در مراحل قبل درمان اساسی صورت نگیرد ممکن است درد برای مدتی ادامه یافته، آنگاه خودبه خود متوقف گردد. به طوریکه دندان برای مدتی کاملا بدون درد باشد. اما این بهبودی به منزله پایان ماجرا نیست زیرا میکروبهایی که در مرحله قبل از طریق پوسیدگی وارد منطقه عصبی قسمت تاج دندان شده‌اند. به تدریج اعصاب موجود در ریشه را آلوده می‌کنند. این میکروبها یا سم آنها در نهایت به انتهای ریشه رسیده، از این طریق وارد استخوان فک شده، در آنجا شروع به تخریب و ایجاد عفونت می‌کنند. در این حال به علت التهاب و عفونت بافتهای انتهای ریشه مجدا دندان‌درد به وجود می آید. این درد گاه خفیف و گاه بسیار شدید است. در مواردی نیز بیمار احساس می کند دندان دردناک بلندتر از سایر دندانهاست و معمولا کوچکترین ضربه به دندان باعث درد شدید و به هوا پریدن بیمار می‌گردد. به این جهت بیمار سعی می کند به هنگام غذا خوردن از سمتی که دندان دردناک وجود دارد استفاده ننماید.
لازم به ذکر است چنانچه با رسیدن عفونت به بافتهای انتهای ریشه باز هم اقدامی در جهت درمان صورت نگیرد، عفونت موجود می‌تواند گسترش بیشتری یافته سبب بروز آبسه شده و در مواردی حتی جان بیمار را نیز به خطر بیندازد.
درمان: بسیاری از بیماران هنگامی که دچار دندان‌درد می‌شوند به خصوص مواردی که در شب بروز می‌نماید، آنچنان دچار ناراحتی و وحشت می‌گردند که با خود عهد می‌کنند در صبح روز بعد تمامی دندانهایشان را بکشند تا برای همیشه از مشکل دندان‌درد رهائی یابند. گروهی دیگر نیز تا رسیدن صبح با مصرف انواع و اقسام داروها و یا با گذارشتن الکل ، قرص و... در پی تسکین درد بر می‌آیند. اما طولی نمی‌کشد که با طلوع خورشید و تمام شدن شب دندان درد نیز به تدریج فروکش نموده، بیمار احساس راحتی و آرامش می‌نماید. با از بین رفتن درد و طبیعی شدن اوضاع بسیاری از بیماران از خود می‌پرسند که برای رهائی از دندان درد باید حتما دندان را کشیده یا راه دیگری نیز برای نجات چنین دندانی وجود دارد؟
در پاسخ به این سوالات باید گفت بشرط آنکه پوسیدگی تمامی دندان را خراب نکرده باشد و دندان از سلامت نسبی برخوردار باشد، دندانپزشکان می‌توانند بدون کشیدن دندانها ، درد را به صورت موقت ساکت نمایند. در مراحل بعدی برای آنکه دوباره درد شروع نشود و همچنین دندان ها بتوانند مانند گذشته وظایف طبیعی خود انجام دهند، دندانپزشک اعمال زیر را به ترتیب انجام می دهد:
ابتدا عصب دندان را به طور کامل از داخل ریشه خارج کرده و سپس با استفاده از وسایل مخصوصی به تمیز کردن و آماده نمودن مجرای ریشه اقدام می‌نماید. در مرحله آخر نیز به کمک مواد مخصوصی مجرای ریشه را به طور کامل پر می‌کنند. انجام این مراحل در اصطلاح عموم به عصب کشی دندانها موسوم است.
در پایان خوب است بدانیم که نداشتن درد در دندانها دلیل سالم بودن آنها نیست. فقط هنگامی می توانیم از سالم بودن دندان‌هایتان مطمئن شویم که دندانپزشک پس از معاینه سلامت آنها را تایید نماید. به این دلیل لازم است هر شش ماه یکبار برای معاینه دندانها به مراکز دندانپزشکی مراجعه نمایید.
گذاشتن موادی مانند آسپرین بر روی دندانی که درد دارد نه تنها باعث تسکین نمی‌شود بلکه در اغلب موارد سبب آسیب و سوختگی مخاط دهان نیز می‌گردد.
اگرچه به اعتقاد دسته‌ای از بیماران اسپری‌های بی‌حس کننده قادرند بعضی از انواع دندان درد را برای مدتی کوتاه متوقف سازند. لیکن بدلیل خطرات غیر مستقیمی که برای بیمار فراهم می‌نمایند، باید از مصرف خودسرانه آنها پرهیز نمود.
بخاطر داشته باشیم اکثر دندانهایی که عصب‌کشی می‌شوند بعلت آنکه مستعد شکستگی هستند، باید حتما "روکش" شوند. کوتاهی در این زمینه اعلب منجر به خردشدن و فرو ریختن دندان درمان شده و صرف هزینه و وقت بیشتری می‌گردد.
از آنجا که درمان دندانهایی که دچار درد شده اند کار نسبتا مشکل و پر هزینه‌ای است، لذا توصیه می‌شود همواره قبل از درد گرفتن دندانها جهت معاینه و بررسی آنها به دندانپزشک مراجعه نمایید.
